|
 FUZULİ (1480 -1556)
Kesin olmamakla birlikte 1480'de Irak sınırları içinde olan Kerbela'da doğdu. (Bağdat yakınlarında Hille'de doğduğu da söylenmektedr.) Azeri asıllı Türk divan şairi olan Fuzuli'nin asıl adı Mehmet oğlu Süleyman'dır. Öğrenimi ve gençlik yılları hakkında fazla bilgi yoktur. Yapıtlarına bakıldığında iyi bir eğitim aldığı anlaşılmaktadır. Dil, İslami konular ve tıp alanında oldukça bilgili olduğu anlaşılmaktadır. Irak Safavi'lere bağlı iken Hz. Ali'nin Necef'’teki mezarına hizmet ettiği ve Safevi hükümdarlarına şiirler sunduğu karşılığında aylık bağlandığı, Bağdat’ın Kanuni tarafından alınmasından sonnra ise Kanuniye kasideler sunduğu ve aylık bağlandığı söylenmektedir. Şikayet namesinde bu aylıkları almadığından yakınan Fuzili yoksullık içinde yaşamış ve 1556 veba salgınında ölmüştür.
İyi şiirin bilgiyle yazılacağına inanan Fuzûlî, divan şiirinin özelliği olan söz sanatlarını çok ustaca kullanmış, anlam zenginliği olan, süslü ve zengin bir şiir dili oluşturmuştur. Dili, döneminin şairlerine göre daha sade, anlaşılır bir Türkçe’dir. Onun için İran şiirinden Hafız, Türk şiirinden ise Nesimi ve Nevai çizgisinin kemale ermiş hali denmektedir. Kendisinden sonra gelen Divan şairleri üzerinde etkisi büyüktür. Sadece Anadolu Türkçe’si ile yazan şairleri değil, Azeri ve Çağatay lehçeleriyle yazan şairleri de etkilemiştir.
Yazın dili olarak Türkçe'nin yanı sıra Arapça ve Farsça'yı da kullanan Fuzuli, Türkçe divanındaki şiirlerini Azeri lehçesi ile yazılmıştır. Din dışı konuları, genellikle de aşk konusunu ele almıştır. Duygu ve düşüncelerini çok içten ve lirik bir şekilde ifade etmeyi kolayca başarmıştır. Leyla ve Mecnun mesnevisi aynı konuda, değişik dillerde yazılmış da dahil, en iyi mesnevilerden biridir.
Yapıtlarından bazıları:
Hadikatü's-Süeda (1837, Kerbela olayını anlatan düzyazı)
Türkçe Divan (1838, 1958)
Sıhhat u Maraz (1940, tıp bilgileri)
Enis'ül-Kalb (1944)
Fuzûlî'nin Mektupları (1948)
Terceme-i Hadis-i Erbain (1951)
Leyla vü Mecnun (3 bin 96 beyitlik mesnevi)
Rind ü Zahid (1956)
Beng ü Bade (1956, 444 beyitlik Türkçe mesnevi)
Arapça Divan (1958)
Matlau'l İtikad (1962)
Heft Cam (tasavvuf içerikli, 327 beyitlik Farsça mesnevi)
Saki name(tasavvuf içerikli mesnevisidir)
Şikayetnãme(nesir türündedir)
|
