|
Ziya GÖKALP (1876-1924)
23 Mart 1876’da Diyarbakır’da doğdu. Gerçek adı Mehmet Ziya'dır. İlk eğitimini amcasından aldı. 18 yaşında girişiminde bulundu. Bir yıl sonra İstanbul’da Baytar Mektebine kaydoldu. Jön Türkler’den etkilendi ve İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katıldı. Eylemleri nedeniyle tutuklandı, bir yıl cezaevinde kaldı. Diyarbakır’a sürgüne gönderildi. Orada memur olarak görev yaptı. ttihat ve Terakki'nin Diyarbakır şubesini kurdu ve temsilcisi oldu. "Peyman" gazetesini çıkardı. Selanik'te toplanan İttihat ve Terakki Kongresi'ne Diyarbakır delegesi olarak katıldı, örgütün yönetim kuruluna üye seçildi. İttihat Terakki İdadisi'nde sosyoloji dersleri verdi. Bir yandan da "Genç Kalemler" dergisini çıkardı. Diyarbakır'dan Meclis-i Mebusan'a seçildi, İstanbul'a taşındı. Türk Ocağı'nın kurucuları arasında yer aldı. Derneğin yayın organı "Türk Yurdu" başta olmak üzere Halka Doğru, İslam Mecmuası, Milli Tetebbular Mecmuası, İktisadiyat Mecmuası, İçtimaiyat Mecmuası, Yeni Mecmua'da yazılar yazdı. İstanbul Üniversitesi'nde sosyoloji dersleri verdi. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra İngilizler tarafından Malta'ya sürgün edildi. İki yıl sürgünde kaldı. Serbest kalınca Diyarbakır'da Küçük Mecmua'yı çıkardı. Cumhuriyet sonrası Maarif Vekaleti Telif ve Tercüme Heyeti Başkanlığı'na atandı ve Ankara'ya yerleşti. 2. Dönem Diyarbakır'dan millet vekili seçildi. 25 Ekim 1924’te İstanbul’da öldü.
"Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak" diye adlandırdığı bir düşünce çerçevesinde ürünler verdi. Batı'nın teknolojik ve bilimsel gelişmesini sağlayan pozitif bilim anlayışını benimsedi. Dini, toplumsal birliğin sağlanmasında yardımcı bir öğe olarak değerlendirdi. Toplumsal modeli, Emile Durkheim'in teorik temellerini kurduğu "dayanışmacılık" temelinde şekillendi. Bireyi temel alan liberalizm ile sınıfsız toplumu temel alan Marksizm'e karşı mesleki örgütleri temel toplum birimi olarak kabul eden solidarizmde karar kıldı.
Yapıtları:
Kızıl Elma (1914)
Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak (1918)
Yeni Hayat (1918)
Altın Işık (1923)
Türk Töresi (1923)
Doğru Yol (1923)
Türkçülüğün Esasları (1923)
Türk Medeniyet Tarihi (1926, ölümünden sonra)
Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler (ölümünden sonra)
Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri I (MEB 1997)
|
