 Ali Şir NEVAİ (1441 - 1501)
1441'de Herat'ta doğdu. Özbek Türklerindendir. İlk eğitimini babasından aldı. Daha sonra Semerkant'ta Sultan Hüseyin Baykara ile birlikte eğitim gördü. Baykara'nın yönetime gelmesi üzerine Herat'a çağrıldı, mühürdar ve vezir oldu, valilik görevinde bulundu.
Ali Şir Nevai devlet görevi sırasında, bol bol kitap okudu, bilim çevreleriyle sohbet etmek ve araştırma olanağı buldu. Devlet işlerinden sıkıldı ve tekrar Herat'a döndü. Valilik görevinden ayrıldıktan sonra bilim ve sanat konularında yoğunlaşan Ali Şir Nevai 1501 yılında doğduğu şehir olan Herat'ta vefat etti.
Çağatay edebiyatının oluşmasında büyük bir rolü olan Ali Şir Nevai şiirlerini Türkçe ve Farsça yazdı. İyi derecede Arapça bilen Nevai, Resmi dilin Farsça olduğu, Türk aydınların Farsça eser vermeyi hüner saydığı bir bir dönemde, Muhakemet-ül Lügateyn adlı kitabında Türkçe’nin Farsça’dan üstün bir dil olduğunu savundu. Kaşgarlı Mahmut'tan sonra Türk diline en büyük hizmet eden kişi olarak tanındı. Çeşitli konularda yazılmış 30'a yakın eseri bulunmaktadır. Şiirlerin yaşamının degişik dönemlerine göre sınıflandırıp kronolojik olarak divanında toplamıştır.
Yapıtlarından bazıları:
Türkçe Divan (5 tane)
Farsça Divan (5 tane)
Çihim Hadis (Kırk Hadis) ve Muhâkemetü'l Lûgateyn (İki sözlüğün karşılaştırılması)'dır.Divan-ı Lugat-ıt Türk'ten sonra ikinci önemli kitaptır.Hamse sahibi ilk Türk şairidir(hamse 5 mesneviden oluşur)
Teskire sahibir(günümüz edebiyattaki biyografi):"Mecalüs'ün Nefais". Şehrengiz:Doğup büyüdüğü "Herat" kentinin doğal güzelliklerini anlatır. Şiirlerin yaşamının degişik dönemlerine göre sınıflandırıp kronolojik olarak divanında toplamıştır.
|
