|
 Fakir BAYKURT (1929-1999)
15 Haziran 1929'DA Burdur’un Yeşilova ilçesine bağlı Akçaköy'de doğdu, Asıl adı Tahir'dir. İlkokulu köyünde tamamladı. Isparta Gönen Köy Enstitüsü'ne kaydoldu. Burada dünya klasiklerini okuma olanağı buldu. 1947 yılında Köy Enstitüsünü bitirdi ve Yeşilova’nın Kavacık Köyü'ne öğretmen olarak atandı. Bir süre ilkokul öğretmenliği yaptıktan sonra Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’ne girdi. Mazun olunca Hafik ortaokula atandı. Burada ilk kitabı Çilli yayınlandı. Askerliğini Ankara Piyade Yedek Subay Ortaokulu’nda öğretmen olarak tamamladı. İlk romanı 'Yılanların Öcü' Yunus Nadi Roman Ödülleri'nde birinci oldu. Askerlikten sonra Şavşat Ortaokulu'na atandı. Yazıları nedeniyle öğretmenlikten alınıp Ankara’da Milli Eğitim Bakanlığı Yapı İşleri Bölümü’nde görevlendirildi. Bir süre açığa alındıktan sonra Ankara İlköğretim müfettişliğine atandı. Baykurt Amerika’ya giderek, Bloomington’daki Indiana Üniversitesi’nde göze kulağa hitap eden ders araçları ve yetişkinler için yazma öğrenimi görür. 1963 yılında yurda dönerek Ankara İlköğretim müfettişliği görevini sürdürdü. 1965 yılında TÖS’ün kuruluşuna katıldı ve genel başkan seçildi. İlköğretim müfettişliğinden uzaklaştırılarak yeni kurulan Milli Folklor Enstitüsü’nde uzman olarak atandı, ardından da Gaziantep’in Fevzipaşa bucağına sürüldü. TÖS “Büyük Eğitim Yürüyüşü” ardından da Genel Öğretmen Boykotu’nu düzenledi. Bu nedenle tekrar görevden alındı ve bakanlık emrine verildi. Danıştay kararı ile tekrar görevine geri döndü. Ankara Ortadoğu Teknik Üniversitesi Halkla İlişkiler ve Yayın Müdürlüğü görevine getirildi.
1971’de askeri yönetimi döneminde iki kez gözaltına alındı, askeri tutukevi ve Ankara Merkez Cezaevi'nde kaldı. Askeri Yargıtay’da TÖS Davası’ndan beraat etti. Emekli oldu ve İsveç'te öğretmen yetiştirme çalışmalarına katıldı. Düşünceleri ve yazıları nedeniyle devamlı kovuşturmalar, gözaltılar ve baskılar yaşadı. 1999 Nisan genel seçimlerinde Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP) İzmir Milletvekili Adayı oldu. 11 Ekim Pazartesi günü, tedavi gördüğü, Almanya’da Essen Üniversitesi Kliniği’nde öldü.
Edebiyat yaşamı şiirle başladı, sonradan öykü ve romana yöneldi. İlk öykü kitabı "Çilli"den başlayarak öykülerinde kesitleri değil geniş açılımları, bir anın olayını değil geniş dönemlerin olaylarını işledi. Romanlarında Türkiye'deki köylü yaşamını halkçı ve devrimci bir bakış açısıyla ele aldı. Köylünün bilinci ve bilinçaltındaki istekleri, tepkileri, çelişkileri yansıttı. 1950-1970 döneminde etkili olan "köy edebiyatı hareketi"nin önde gelen temsilcisi oldu. Baykurt'u "toplum gerçeklerini ideolojik bir amaçla yazmak için bireyi atladı" biçiminde eleştirenler oldu.
Yapıtları:
Roman:
Yılanların Öcü (1954)
Irazcanın Dirliği (1961)
Onuncu Köy (1961)
Amerikan Sargısı (1967)
Tırpan (1970)
Köygöçüren (1973)
Keklik (1975)
Kara Ahmet Destanı (1977)
Yayla (1977)
Yüksek Fırınlar (1983)
Koca Ren (1986)
Yarım Ekmek (1997)
Kaplumbağalar (1980)
Öykü:
Çilli (1955)
Efendilik Savaşı (1959)
Karın Ağrısı (1961)
Cüce Muhammet (1964)
Anadolu Garajı (1970)
On Binlerce Kağnı (1971)
Can Parası (1973)
İçerdeki Oğul (1974)
Sınırdaki Ölü (1975)
Gece Vardiyası (1982)
Barış Çöreği (1982)
Duirsbug Treni (1986)
Bizim İnce Kızlar (1992)
Dikenli Tel (1998)
Toplum ve Eğitim Yazıları:
Efkar Tepesi (1960)
Şamaroğlanları (1976)
Kerem ile Aslı (1974)
Kale Kale (1978)
Kaplumbağalar (1980)
Çocuk Kitapları:
Topal Arkadaş
Yandım Ali
Sakarca
Sarı Köpek
Dünya Güzeli (1985)
Saka Kuşları (1985)
Şiir:
Bir Uzun Yol
Dostluga Akan Şiirler
Ödüllerİ:
1958 Yunus Nadi Roman Ödülü (Yılanların Öcü)
1970 TRT Sanat Ödülleri (Tırpan)
1970 TRT Sanat Ödülleri (Sınırdaki Ölü)
1971 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü (Tırpan)
1974 Sait Faik Hikâye Armağanı (Can Parası)
1978 Orhan Kemal Roman Armağanı (Kara Ahmet Destanı)
1979 Tiyatro 79 Dergisi tarafından Yılın Oyunu Ödülü (Sakarca)
1980 Avni Dilligil Tiyatro Ödülü (Tırpan)
1984 Berlin Senatosu Çocuk Yazını Ödülü (Barış Çöreği)
1985 Alman Endüstri Birliği (BDI) Yazın Ödülü (Gece Vardiyası)
1998 Sedat Simavi Roman Ödülü (Yarım Ekmek)
1998 Yaşam Radyo Ustalara Saygı Onur Ödülü
1999 Pir Sultan Abdal Derneği Ödülü
Sayfayı hazırlayan: Gülay Göyce
|
