|
GARİP ( I. Yeni )
Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat, Melih Cevdet Anday Varlık dergisinde ölçüsüz, uyaksız, şairanelikten uzak yeni bir şiir akımı başlatırlar. Daha sonra bu üç şair şiirlerini Garip adlı bir kitapta toplarlar. Kitabın 1941 de yayımlanması ile de "Garipçiler" adıyla anılmaya başlarlar.
Kendilerinden önceki şairlere, Hececilerin kalıplaşmış şiirine karşı bir tepki olarak doğmuş akımıdır. Şiiri düz yazıya yaklaştırmayı, şiirde müzikten çok anlama önem vermeyi, duyguyu ikinci plana atmayı, eski şiiri yıkmayı hedeflemişlerdi Orhan Veli’nin yazdığı "Garip" önsözü bir bakıma bu yeni şiir döneminin bildirisidir. Garip akımı, şiirimizin dönüm noktasıdır. Yeni akımı özellikle Nurullah Ataç destekler. Garip akımı birçok genç izleyici bulduğu gibi, dönemin ünlü ozanlarını da etkiler. Bir kesim tarafından kıyasıya eleştirilirken, bir kesim tarafından yere göğe sığdırılamamıştır
Birinci yeni de denilen bu akım, kendinden önceki heceye ve kalıplara sıkışıp kalmış şiirimize nefes aldırmıştır. Garip akımına göre uyak ve ölçüler önemsizdir, önemli olan sözlerdeki sanattır. Konuşma dilinin doğallığı içinde şiirsel deyişleri bulmak amaçtır. Şiirlerinde öncelikle halkın günlük yaşamını konu almayı hedeflediler. Ölçüye, uyağa ve dizeciliğe karşı çıktılar. Üslup arayışlarının ve kafiye, edebi sanatlar gibi yöntemle ilgili konuların şiiri sığlaştırdığını, anlam bakımından zayıflattığını savundular. Batı ve Türk edebiyatındaki hiçbir akıma bağlı olmadıklarını açıkladılar. Ama gerçeküstücülük akımının etkisinde kaldılar. Garip şiiri, birçok genç yazarı etkiledi ve serbest şiiri gelişmesine büyük katkıda bulundu.
Her ne kadar tüm kalıplara karşı olsalar da halk edebiyatından etkilenmiş, bununla birlikte sokağa yönelip sıradan insanlar hakkında şiir yazmışlardır. Artık eskiden şiire girmesi söz konusu olmayan öğeler de şiirde yer almaktadır.
Ama üç ozanın birlikteliği uzun sürmez, zamanla Oktay Rifat ve Melih Cevdet bu akımdan uzaklaşır. Kitabın ikinci baskısı yalnız Orhan Veli’nin şiirleriyle yayımlanır (1945). Ayrıca Orhan Veli, kitabına "Garip İçin" başlıklı ikinci bir önsöz eklemek gereğini duyar. Nitekim Garip devinimi sonraları, gerek bu nedenle, ama asil Melih Cevdet ve Oktay Rifat’ı şiiri ayrı bir çizgide sürdürmeleri sonucu Orhan veli’nin adına bağlanmıştır.
Orhan Veli ise tam uzaklaşmamakla birlikte şiirde duyguyu ve müziği öne çıkaran şiirler yazar. İkinci kitabı Vazgeçemediğim’de (1945) bu değişiklikler belirgin şekilde görülür. Kimi şiirlerde akıl çizgisinden duygu çizgisine kayılır, mizah ve şaşırtma bırakılır, yer yer uyağa ve sıfata başvurulur, sözcük tekrarlarından, müzikten yararlanılır. Hepsinden önemlisi, halk şiirinin dil ve deyişine özenme başlamıştır.Toplumcu şiire yönelme başlamıştır.
Garip akımı Türk şiirinin yeni biçim ve söyleyiş olanaklarıyla zenginleşmesini, sokaktaki insana ulaşmasını sağlamıştır. Garip’in Birinci Yeni olarak adlandırılması da belki de bundandır.
|
