|
 Jorge Luis BORGES (1899-1986)
24 Ağustos 1899'de Buenos Aires'te doğdu. Ailesi I. Dünya Savaşı’ndan önce (1914) Cenevre’ye taşındı. Burada Calvin Koleji'nde öğrenim gördü, Lâtince, Fransızca ve Almanca öğrendi. Verlaine, Rimbaud, Mallarmé, Schopenhauer, Walt Whitman gibi yazarları keşfetti. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra âilesiyle birlikte İspanya'ya taşındı. Borges artık yazar olmaya karar verdi. Endülüs'lü şair Rafael Cansinos-Asséns'ın etkisiyle "ultraistler" grubuna katıldı. Daha gruptan ayrıldı ve değişik konularda şiir deneme yazıları yazdı. 1921’de âilesiyle Buenos Aires’e geri döndü. 1923’te ilk kitabı olan Buenos Aires Tutkusu (Ferver de Buenos Aires)'i çıkardı.
1924-1933 arası en verimli heyecanlı dönem oldu. Bu dönemde pek çok yazısı ve şiiri basıldı. Luna de Enfrente 1925'te, San Martin DefteriCuaderno San Martín 1929'da basıldı. 1933-1934 yıllarında Crítica'da Alçaklığın Evrensel Tarihi (Historia universal de la infamia) yayımlandı. Bu öykü dizisi, önceden basılmış bâzı öykülerden alınan karakterler ve fikirler üzerine yeniden hikâye yazmakla oluşmuştu. Gerçeği ve hikâyeyi harmanladığı bu hikâyeler gerçeküstü bir otantizm taşıyorlardı. Daha sonraları bu tarz "büyülü gerçekçilik"in ilk örneklerinden sayılacaktı. Ama onun asıl kariyeri 1935'te yazdığı "Borges stili"nin ilk örneği denilen, hayâlî bir romanı eleştirdiği "Al-Motasim'e Bir Bakış" isimli öyküsüdür. 1936'da denemelerini topladığı Sonsuzluğun Tarihi Historia de la Eternidad basıldı. Bu sırada maddî sıkıntılar çekiyordu, bu nedenle 1937'de Belediye Kütühânesi'nde çalışmaya başladı. Kütüphânedeki işi hafif olan yazar, iş günlerinin kalanını klâsikleri okuyarak ve modern edebiyatın uluslar arası örneklerini İspanyolca’ya çevirerek geçirmiştir. Virginia Woolf’un ve William Faulkner’ın kitapları İspanyolca’ya ilk kez bu dönemde Borges tarafından kazandırılmıştır. Yaratıcılığını kaybetmekten korkan Borges, eşşiz bir eser yazmak istedi ve “Pierre Menard, Don Quixote'un Yazarı”'nı kaleme aldı. Ardından da “Tlön, Uqbar, Orbis Tertius” geldi. Her iki hikâye Victoria Ocampo’nun Sur edebiyat dergisinde yayınlandı. Bunların başarısının verdiği motivasyonla Babil Kütüphanesi'nin çalışmalarına başladı. 1941'de bu öykülerin toplandığı Yolları Çatallanan Bahçe basıldı. Aynı hikâyeler toparlanarak "Artifices"e eklendi ve ve 1944'de Ficciones adıyla yeniden basıldı. 1942'de “Bustos Domecq” takma adı altında Adolfo Bioy Casares ile birlikte polisiye hikâyeler dizisi olan Don İsidro İçin Altı Problem'i yazdılar. Felsefe, gerçekler, fantazi ve gizemleri harmanladığı bu yeni öykülerin yanında, El Hogar'da anti-semitizmi, faşizmi ve nazizmi eşeltiren politik makaleler de yazıyordu. Bu makalelerle oldukça tanındı. 1946’da Juan Peron’un iktidara gelişiyle, kütüphânedeki işinden atıldı. Bu işten atılma onun için bir tür kurtuluş olmuştu, çünkü hem Arjantin'den Uruguay'a kadar pek çok yeri gezip, Budizm'den Blake'e kadar pek çok konuda seminerler veriyor, hem de iyi para kazanıyordu. Ama âilesi Peron'un baskıcı rejiminde zor günler geçirdi, annesi ve kız kardeşi hapse girdi. 1949'da ikinci önemli kısa öyküler kitabı Alef (El Alef) basıldı.
1955’de Peron devrilince Borges hayâlindeki meslek olan Arjantin Ulusal Kütüphânesi Müdürlüğü’ne getirildi. Âilesinden gelen hastalık nedeniyle görme bozukluğu çeken Borges bu dönemde görme yetisini tamamen kaybetti. "Beni aynı anda hem 800,000 kitabı hem de karanlığı veren Tanrı'nın muhteşem ironisi" diyerek bu gerçeği kabûllenmiştir. 1956'da Buenos Aires Üniversitesi’nde İngiliz ve Amerikan edebiyatı profesörlüğüne atandı ve 12 yıl bu görevi yürüttü. 1961’de Samuel Beckett’le birlikte Uluslararası Yayımcılar Ödülü’nü (Formentor Ödülü) kazandı. Bu ödül ona gecikmiş bir uluslararası ün kazandırdı. Gözlerinin görmeyişini şiire yönelerek telâfi etmeye çalıştı. 1970'li yıllarda ABD'de çeşitli üniversitelerde dersler verdi. 1973'te Peron geri dönünce, görevinden istifa etti. Ders vererek ve yolculuk yaparak geçirdiği zamanın meyvesi 1975'te basılan toplama hikâyelerin olduğu Kum Kitabı (El libro de arena) oldu. Dünya gezilerinin sonucu ona eşlik eden Maria Kodama'nın resimlerini çektiği yazılarını ise kendi yazdığı Atlas(1984)'la sonuçlandı. 14 Haziran 1986’da Cenevre’de karaciğer kanserinden öldü.
Yapıtları:
Fervor de Buenos Aires (Buenos Aires Tutkusu), 1923) Şiir
Luna de enfrente (Yolun Ötesinde Ay), 1925) Şiir
El tamaño de mi esperanza, 1925, Denemeler.
El idioma de los argentinos, 1928, Denemeler.
Cuaderno San Martin (San Martin Defteri), 1929) Şiir
Evaristo Carriego, 1930, Denemeler
Discusión, 1932, Denemeler ve Eleştiriler.
Historia universal de la infamia (Alçaklığın Evrensel Tarihi), 1935, Hikayeler
Historia de la eternidad (Sonsuzluğun Tarihi), 1936, Denemeler
El jardín de senderos que se bifurcan (Yolları Çatallanan Bahçe), 1941, Hikayeler.
Seis problemas para don Isidro (Don İsidro İçin Altı Problem) 1942, Adolfo Bioy Casares’le yazılmış detektif hikayeleri
Poemas : 1922-1943, 1943, Şiir.
Ficciones (Ficciones Hayaller ve Hikayeler) 1944, Kısa hikayeler
Un modelo para la muerte, 1946, Adolfo Bioy Casares’le yazılmış detektif hikayeleri
Dos fantasías memorables, 1946 Adolfo Bioy Casares’le yazılmış fantastik hikayeler
El Aleph (Alef) 1949, Denemeler Hikayeler
Aspectos de la poesía gauchesca, 1950, Eleştiriler.
Antiguas literaturas germánicas, 1951, Eleştiriler
La muerte y la brújula,(Ölüm ve Pusula) 1951, Kısa hikayeler
Otras inquisiciones 1937-1952 (Öteki Soruşturmalar) , 1952, Denemeler ve Eleştiriler.
Historia de la Eternidad (Sonsuzluğun Tarihi), 1953, Denemeler, Kısa hikayeler, ve Eleştiriler.
El "Martín Fierro", 1953, Denemeler
Poemas : 1923-1953, 1954, Şiirler
Los orilleros; El paraíso de los creyentes, 1955, Adolfo Bioy Casares ile İki Senaryo.
Leopoldo Lugones, 1955, Eleştiriler Betina Edelborg’le beraber.
La hermana de Eloísa, 1955, Kısa hikayeler.
Manual de zoología fantástica (Hayali Varlıklar Kitabı)1957, Margarita Guerrero ile yazılmış hayali hayvan metinleri.
Libro del cielo y del infierno, 1960, Denemeler, Adolfo Bioy Casares ile beraber.
El Hacedor, 1960, Şiirler
Antología Personal, 1961, Denemeler, Şiir, Eleştiriler,
El lenguaje de Buenos Aires, 1963 Uzun denemeler, José Edmundo Clemente ile beraber
Introducción a la literatura inglesa, 1965, Eleştiri, María Esther Vázquez ile beraber . Türkçesi : İngiliz Edebiyatı Tarihi
Para las seis cuerdas, 1965, Tango ve milongalar için sözler
Literaturas germánicas medievales (Ortaçağ Alman Edebiyatı) 1966, Eleştiri, María Esther Vázquez’le beraber
Crónicas de Bustos Domecq, Denemeler, 1967, Adolfo Bioy Casares’le beraber.
Introducción a la literatura norteamericana(Amerikan Edebiyatına Giriş)(1967), Eleştiri, Esther Zemborain de Torres ile beraber. Türkçesi: ,.
Conversations with Jorge Luis Borges(Borges'le Konuşmalar), 1968, Richard Burgin, İngilizce.
Nueva Antología Personal, 1968, Denemeler, Şiirler, Eleştiriler.
Elogio de la Sombra(Karanlığa Övgü), 1969, Şiir
El otro, el mismo, 1969, Şiir
El informe de Brodie (Brodie Raporu), Kısa hikayeler, 1970.
El congreso, 1971, Denemeler.
Nuevos Cuentos de Bustos Domecq, Adolfo Bioy Casares ile beraber.
El oro de los tigres, 1972, Şiir.
El libro de arena (Kum Kitabı), 1975, Kısa hikayeler
La Rosa Profunda (Sonsuz Gül), 1975, Şiir
La moneda de hierro, 1976, Şiir.
Diálogos, 1976 Borges ve Ernesto Sabato, arasında konuşmalar.
¿Que es el Budismo?, 1976, Dersler
Historia de la Noche, 1977, Şiir.
Prólogos con un Prólogo de Prólogos, 1977, Kitap önsözleri.
Borges El Memorioso, 1977, Antonio Carrizo ile konuşmalar
Rosa y Azul: La rosa de Paracelso; Tigres Azules, 1977
Borges, oral, 1979, dersler.
Siete noches (Yedi Gece) 1980, dersler
La cifra, 1981, Şiir.
Nueve ensayos dantescos (Dantevari Denemeler), 1982, Denemeler Dante üzerine
Un argumento, 1983,
Veinticinco Agosto 1983 y otros cuentos, 1983, Kısa hikayeler
Atlas (Atlas), 1984, Hikayeler ve Denemeler, María Kodama ile beraber.
Los conjurados, 1985, Şiir.
Textos cautivos, 1986, Eleştiriler
This Craft of Verse, 2000, dersler
|
