|
- C -
Caize:
Şairlere verilen bahşiş, para, hediye. Osmanlı dönemimde Özellikle Divan edebiyatında; devlet büyüklerine, varlıklı kimselere sunulan şiirler (kasidelere) için verilen bahşiş, para.
Cem'iyyet :
Topluluk anlamındadır. Birbirine uygun veya birbirine karşıt anlamlı sözcüklerin bir arada bulundurulması, bir araya toplama işi.
Cevaz-i edebi :
Aruz vezninde bazı sözcükler kalıba uymayabilir, sözcüğü vezne uydurmak için ses ve hece yapısında yapılan değişikliklerle uzun ya da kısa okunması sağlanır. Böyle durumlarda bilinçli yapılan yanlışlığın hoş karşılanması durumuna cevaz-ı edebi denir.. Hoş karşılansa bile bu tür bir kullanımlar kusurlu sayılmıştır.
Cezâlet :
Şiirde, ses uyumunun ve seçilen sözcüklerin konuya göre ayarlanması durumu. Söylenişi kulağa sert gelen sözcüklerin konuya uygun düşecek şekilde kullanılması hali. Şair, şiddet, savaş korku, ölüm gibi konuları işlerken, sözcükleri genelde kalın sesliler arasından seçer. Böylece kulakta konuya uygun düşen bir doluluk doyum sağlamış olur. Bu tür kalın seslilere elfâz-ı cezele, taşıdıkları niteliğe de cezâlet denir.
Cinas
Yazılış ve söylenişleri aynı veya birbirine çok yakın olduğu hâlde, anlamları farklı (sesteş, eşsesli) iki veya daha çok sözcüğün bir arada kullanılması ile yapılan sanattır. Aynı zamanda daha çok manilerde rastlanan bir uyak türüdür.
Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Göğe çıksan âkıbet yer yer seni.
İbni Kemal
Bu dizelerde "yer" sözcüğü hem yer yüzü hem de yemek eyleminin geniş
zaman çekimi halinde kullanılmıştır
Her nefeste eyledik yüzbin günah
Bir günaha etmedik hiç bir gün ah
Lâedri
"Günah" asli anlamında kullanıldığı gibi "gün" ve "ah" sözcüklerine bölünerek de yazılış olarak aynı fakat anlam olarak farklı kullanılmıştır.
Cınaslı manilere örnekler.
sıvası
el ne bilir Sivas'ı
ateşi içimde kor
kül dışında sıvası
E. Gümüşdoğan
ah o zara
ne şirin ah o zara
bir düzelini sevdim
düşürdü ah u zara
E. Gümüşdoğan
yarasızlar
ok değdi yara sızlar
yaralının halinden
anlamaz yarasızlar
Anonim
Cönk:
Türk Halk Edebiyatı'nın (Âşık Edebiyatı) en önemli yazılı kaynaklarındandır. Saz şairlerinin, kendilerinin ya da başkalarının şiirlerini derleyip kaydettikleri, uzunlamasına açılan deri kaplı deftere verilen ad. Çoğunlukla anonimdirler ve antoloji niteliği taşırlar. Âşık ve Tekke edebiyatını geçmişten günümüze taşıyan önemli kaynaklardır. Divan şiirindeki karşılığı "divan" dır.
Cönk sözcüğü 15. yy bu yana kullanılmaktadır. Tamamı şiirlerden oluşan cönkler olduğu gibi, şairlerin yaşamlarını anlatan, dini bilgiler, öğütler, dualar, büyü tarifleri içeren çönkler de vardır.
Cumhur:
Tekke edebiyatının şiir türlerindendir. Mevlevi ve Bektaşi dergahları dışında topluca okunan ilahilere denir. |
